Fascynująca podróż: "Wstecz. Historia Warszawy do początku" [RECENZJA]

Nowość Wydawnictwa Muzeum Warszawy przedstawia losy dzisiejszej stolicy w sposób, do którego absolutnie nie przywykliśmy. Autor książki rozpoczyna opowieść od czasów współczesnych i szukając śladów historii, stopniowo odsłania kolejne, mniej i coraz bardziej zapomniane warstwy. Podczas lektury mamy wrażenie, że wraz z kolejnymi przeczytanymi stronami przenosimy się w czasie. Lekkość pióra Błażeja Brzostka porywa. Historia Warszawy do początku, dzięki licznym anegdotom i opowieściom wprost ze starych listów czy pamiętników, zdecydowanie bardziej przypomina fascynującą powieść niż trudną rozprawę akademicką.  

Spacer po Warszawie zaczynamy w 2021 r. spod Varso Place, wciąż rosnącego wieżowca, który dzięki wielkiemu szpikulcowi planowany jest jako najwyższy w Europie. Stopniowo warszawski Skyline znika. W latach 90. brakowało biurowców. Zaczęto je budować, bo gmachy państwowe, pozostałe z poprzedniego ustroju, nie spełniały oczekiwań przyjezdnych z zachodu inwestorów. Autor zabiera nas na otwarcie Ikei w Jankach oraz do pierwszego McDonalda. Nagle metro staje się wyłącznie musicalem Józefowicza, a my trolejbusem jedziemy na pyszne pączki do Blikle wraz z Gustawem Holoubkiem i Andrzejem Łapickim. Później umawiamy się ze znajomymi pod Rotundą. Niegdyś ustawiały się tam kolejki do budek telefonicznych: na plastikową kartę z impulsami, a wcześniej na monety. Przechodzimy pod Pałac Kultury i Nauki, aż w końcu wśród pustkowia okolic Dworca Centralnego zostaje jedynie Budka Świętej Marty, do której kolejką ustawiają się potrzebujący.

Prof. Błażej Brzostek odbudowuje przeszłość w unikalny sposób. Opowiada ją historiami właśnie, zamiast przedstawiać nudne tabele statystyczne, mimo że to do liczb mają słabość dorośli, jeśli wierzyć słowom narratora z Małego Księcia. Dzięki talentowi literackiemu autora, mamy wrażenie, że naprawdę przenieśliśmy się w czasie. Fenomenalnie opisuje architekturę krajobrazu miasta, panujące w nim stosunki społeczne. Czujemy atmosferę rynku Starego Miasta, a nawet zapachy, jak woń lip wpadająca przez okna Pawiaka. Struktura opowieści - od dziś do początku - absolutnie nie gubi, raczej porywa. Czytając, ciągle zadawałam sobie pytanie - co było wcześniej?

Przeszłość, jak wiadomo, nie istnieje. Istnieją tylko jej ślady, które oglądamy w czasie teraźniejszym - czytamy we wstępie książki. Brzostek pochyla się nawet nad zapomnianymi nieco perspektywami, którym poświęcano dotąd niewiele uwagi. Pamięta o ludziach biedniejszych, służbie czy dzieciach, wydobywając koleje ich losów z pośrednich źródeł. Zresztą źródła wykorzystane przez autora zasługują na odrębną uwagę. Profesor zdołał wyłuskać wiele, nawet z nudnych, jak wydawałoby się, starych książek telefonicznych. Opowiada o tym więcej w podcaście, do posłuchania którego również zachęcam serdecznie. 

Czy drzewo może być mumią? Czy warszawska kranówka zawsze była zdatna do picia? Dlaczego otwarte drzwi do klatek schodowych i tabliczki z nazwiskami na drzwiach zamieniliśmy na brak informacji o mieszkańcach na strzeżonych osiedlach? Jak wyglądał gabinet Edwarda Gierka? Jak powstały Bulwary Wiślane i z czego, dawno temu, sprzed czasów spotkań na schodkach, uformowano brzeg Wisły? Wszystkiego tego i wiele więcej dowiecie się, sięgając po przepastne tomiszcze książki. Dla wszystkich przerażonych jej objętością, gwarantuję - ponad ośmiusetstronicową książkę czyta się nie tylko z ogromnym zafascynowaniem, ale też - nieproporcjonalnie do wagi jej drukowanej wersji - niezwykle lekko. Do lektury zachęcam nie tylko wszystkich warszawiaków - tych żyjących w stolicy od wieków, czy podobnie jak ja, od niedawnych weków słoika - ale wszystkich, którzy lubią ciekawe historie, także te zupełnie nie w szkolnym rozumieniu tego słowa.

Książkę możecie nabyć w sklepie Muzeum Warszawy. Wszystkich spoza stolicy uspokajam - prowadzą sprzedaż wysyłkową. A już w najbliższy wtorek (16.11) i czwartek (18.11), muzeum organizuje spotkanie z prof. Brzostkiem, które może być okazją nie tylko do spotkania autora, ale także zadania mu pytań. Spotkanie wtorkowe będzie transmitowane online.

Tytuł: Wstecz. Historia Warszawy do początku

Autorka: Błażej Brzostek

Data wydania: 10 listopada 2021

Liczba stron: 814

Wydawnictwo Muzeum Warszawy