Dziesięć książek czytanych przez dziesięć dekad niepodległości

Z okazji stulecia niepodległości postanowiliśmy przygotować subiektywne zestawienie dziesięciu książek, które są po dziś dzień niezwykle istotne dla polskiej kultury.

 

Niektóre pozycje wprost odnoszą się do historii naszego narodu i drogi ku niepodległości, inne dotyczą czasów sobie współczesnych i komentują zastaną rzeczywistość. Są jednak takie, które chociaż nie są związane bezpośrednio z historią naszego kraju, to jednak znane są i cenione przez każdego Polaka. Poniżej znajduje się zarówno proza jak i poezja, powieści obyczajowe ale i mitologia czy fantastyka. Umowne bywa nawet przypisanie artysty do konkretnej dekady; część z nich tworzyła na przełomie nawet kilku dziesięcioleci, a wachlarz ich twórczości był na tyle szeroki, że trudno było wybrać „to najważniejsze” dzieło, którego datą wydania można by się zasugerować. 

 

• ‘20 Chłopi, Władysław Reymont 
• ‘30 Noce i Dnie, Maria Dąbrowska
• ‘40 Pieśni niepodległej, Krzysztof Kamil Baczyński
• ‘50 Pornografia, Witold Gąbrowicz
• ‘60 Powrót z gwiazd, Stanisław Lem
• ‘70 Tango, Sławomir Mrożek
• ‘80 Wrzenie świata, Ryszard Kapuściński
• ‘90 Koniec i początek, Wisława Szymborska
• ‘00 Pamięć i tożsamość, Jan Paweł II
• '10 Życie na pełnej petardzie, ks. Jan Kaczkowski

Jako że powyższe zestawienie nie opiera się na żadnej obiektywnej metodologii, może wydawać się mniej lub bardziej sprawiedliwe. Lista zmieniała się kilkakrotnie i ciągle wydaje się niepełna; czy dla lat czterdziestych nie byłby odpowiedniejszy Dywizjon 303? Czy w dwudziestoleciu międzywojennym nie należałoby jednak wspomnieć Mitologii Jana Parandowskiego czy wierszy Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej? Wybór Chłopów jest nieco naciągany, bo chociaż Reymont otrzymał za nich Nobla w 1924 i wtedy nastąpiło apogeum ich popularności, to premiera miała miejsce kilka lat wcześniej. Podążając tą drogą można by umieścić na liście Qwo vadis, jako że Sienkiewicz zmarł na dwa lata przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę. Z nieco bardziej współczesnych nam autorów brakuje niewątpliwie Miłosza, Herberta, Sapkowskiego, Miłoszewskiego, Tischnera czy Tokarczuk.

 

Jednak zestawienie uzyskało taką, a nie inną postać. Przedstawia nie tylko różne gatunki literackie, ale też skrajnie różne punkty widzenia swoich autorów, a ci mieli skrajnie inne od siebie poglądy czy to polityczne, czy na to, jaki kształt ma i powinna mieć ojczyzna. Książki te dotykają zupełnie innych problemów, mówią o innych marzeniach i lękach. W ten sposób jednak najlepiej oddają obraz samej Polski jako pełnej kontrastów i sprzeczności, ale właśnie dzięki temu tak wyrazistej i pięknej, a co najważniejsze, naszej.

 

Które książki sprawiły, że Wasze serca zabiły szybciej, lub w oku zakręciły się łzy? A może przeciwnie, były zmorą szkolnych lat i nie potrafiliście przez nie przebrnąć?