Literackie podsumowanie roku 2018

  • Data publikacji: 01.01.2019, 19:00

Rok 2018 przyniósł wiele zaskakujących, niesamowitych, ale i smutnych wydarzeń; świat literatury zelektryzowała wiadomość o odstąpieniu od przyznania literackiej Nagrody Nobla, polscy autorzy zostali docenieni także za granicą, odeszło wielu znakomitych twórców.

 

Najbardziej zaskakującą informacją jest niewątpliwie ta, która dotarła do nas ze Szwecji: z powodu skandalu obyczajowego Szwedzka Akademia nie przyznała tego najbardziej prestiżowego na świecie wyróżnienia. Podobne wydarzenie miało miejsce po raz ostatni w trakcie II wojny światowej. W październiku został przyznany tzw. Nowy Nobel Literacki, aby zachować ciągłość nagradzania wybitnych pisarzy. Nie był on związany ze Szwedzką Akademią i też nie został przez nią uznany jako część noblowskiego kanonu, więc w przyszłym roku kapituła wyłoni aż dwóch laureatów „tradycyjnego” Nobla.

 

Oto zestawienie najciekawszych newsów ze świata literatury, o których mieliśmy okazję przeczytać w kończącym się roku:

  • STYCZEŃ
    • ZMARŁ JACK KETCHUM. W Amerykański pisarz horrorów znany był min. z powieści Dziewczyny z sąsiedztwa. Dożył 71 lat, zmarł z powodu nowotworu.
    • ODESZŁA K. LE GUIN. W Polsce zyskała popularność dzięki Ziemiomorzu Ekumenie. Debiutancką powieść fantastycznonaukową wydała w 1964. Zmarła w wieku 88 lat.
    • ZMARŁA LIDIA OSTAŁOWSKA, polska dziennikarka, pisarka i reportażystka. Często podejmowała tematy dotyczące mniejszości narodowych i etnicznych, kobiet, młodzieży, a także subkultur. 
    • DOKTOR DOLITTLE TRAFIŁ DO DOMENY PUBLICZNEJ. Wraz z początkiem Nowego Roku do domeny publicznej trafiło wiele ciekawych dzieł (z racji minięcia 70 lat od śmierci ich autorów). Są to między innymi Doktor Dolittle czy Cudaczek-Wyśmiewaczek.
    • NIEZNANĄ DOTĄD POWIEŚĆ WHIMANA WYDANO PO 165 LATACH. Życie i przygody Jacka Engle'a przeleżała w archiwum niemal dwa wieki. Z Waltem Whitmanem powiązano ją dopiero w 2017 roku. Początkowo powieść ukazała się anonimowo na łamach czasopisma Sunday Dispatch.
    • MARCIN WICHA OTRZYMAŁ PASZPORT POLITYKI. Autor został doceniony za książkę Rzeczy, których nie wyrzuciłem... .
  • LUTY
    • ŁĄCZNA SPRZEDANA NA CAŁYM ŚWIECIE LICZBA KSIĄŻEK O HARRYM POTTERZE WYNIOSŁA 500 MILIONÓW.
    • WRĘCZONO BESTSELLERY EMPIKA ZA ROK 2017. Klienci popularnej księgarni sięgali najchętniej po Jak zawsze Zygmunta Miłoszewskiego, Początek Dana Browna, Macierewicz i jego tajemnice Tomasza Piątka.
  • MARZEC
    • RAPORT BIBLIOTEKI NARODOWEJ. Co najmniej jedną książkę w ciągu roku przeczytało zaledwie 38% Polaków – dowiadujemy się z najnowszych badań Biblioteki Narodowej. Najchętniej czytanym autorem był Stephen King.
    • ZMARŁ STEPHEN HAWKING. Był zarówno wybitną postacią astrofizyki, ale też pisarzem, którego popularnonaukowa Krótka historia czasu stała się klasykiem gatunku na całym świecie. Miał 76 lat.
    • NARODOWE CZYTANIE. W tym roku Polacy czytali wspólnie Przedwiośnie.
    • ODNALEZIENIE NIEZNANYCH DZIEŁ CHARLOTTE BRONTE. Stowarzyszenie The Brontë Society zamierza opublikować dwa nieznane dotąd szerzej dzieła Charlotte Brontë, znanej głównie dzięki powieści Dziwne losów Jane Eyre. Będą to poemat i krótkie opowiadanie, które znaleziono w książce należącej do matki autorki.
  • KWIECIEŃ
    • NAJPOPULARNIEJSZA KSIĘGARNIA E-BOOKÓW POSTANAWIA SPRZEDAWAĆ KSIAŻKI PAPIEROWE. Popularność książek drukowanych nie maleje, o czym świadczyć mogą już nie tylko wyniki badań przedstawiane przez Bibliotekę Narodową, ale także zaskakująca decyzja Woblink.com.
    • PRZYZNANO NAGRODY PULITZERA. Nagrodzono następujące tytuły: Less (Andrew Sean Greer), Cost of Living (Martyna Majok), The Gulf: The Making of an American Sea (Jack E. Davis), Prairie Fires: The American Dreams of Laura Ingalls Wilder (Caroline Fraser), Half-light: Collected Poems (Frank Bidart), Locking Up Our Own: Crime and Punishment in Black America (James Forman Jr.).
    • NOC BIBLIOTEK. Ogólnopolska impreza odbyła się już po raz dziewiąty. Miała na celu zarówno promowanie czytelnictwa, jaki i korzystanie z usług bibliotecznych.
  • MAJ
    • START PORTALU POINFORMOWANI.PL
    • NIE WYBRANO NAJŚMIESZNIEJSZEJ KSIĄŻKI ROKU. Nagroda im. P.G. Wodehouse’a dla najśmieszniejszej brytyjskiej książki roku nie znalazła w tym roku swego laureata. Jak donosi The Guardian, żadna z 62 nadesłanych powieści nie rozbawiła wystarczająco jurorów. Trofea dla zwycięzców – butelka szampana i świnia rzadkiej rasy – będą musiały poczekać do 2019 roku.
    • ZMARŁ TOM WOLFE, amerykański pisarz i jeden z twórców nurtu Nowego Dziennikarstwa. Miał 87 lat. Jak potwierdza jego agent, Lynn Nesbit, Wolfe był hospitalizowany w związku z infekcją. Zmarł w szpitalu na Manhattanie. W Polsce publikowanych było kilka jego książek, m.in. S-kadraPróba Kwasu w Elektrycznej Oranżadzie. Zaledwie dwa lata temu, ukazała się jego ostatnia publikacja poświęcona lingwistyce - The Kingdom of Speech.
    • ANDRZEJ STASIUK LAUREATEM NAGRODY NICOLASA BOUVIERA. Jury przyznało ją polskiemu pisarzowi za książkę Wschód.
    • ODSZEDŁ PHILIP ROTH. Jeden z najwybitniejszych amerykańskich pisarzy zmarł z powodu niewydolności serca w szpitalu na Manhattanie, jako jeden z najwybitniejszych pisarzy amerykańskich, zostawił po sobie bogatą spuściznę literacką. Wymienić należy m.in. Cień pisarza, Amerykańska sielanka, Wyszłam za komunistę, Kompleks, Goodbye, Columbus czy Spisek przeciwko Ameryce. Odebrał także wiele prestiżowych nagród literackich, takich jak Nagroda Pulitzera czy National Book Award.
    • OLGA TOKARCZUK OTRZYMAŁA NAGRODĘ BOOKERA. Autorka została nagrodzona Międzynarodową Nagrodą Bookera 2018 za powieść Bieguni. Za angielskie tłumaczenie odpowiada Jennifer Croft, a tytuł w tym języku brzmi: Flights. Nagroda Man Booker Prize jest jedną z najważniejszych na świecie nagród literackich przyznawanych za powieść anglojęzyczną. Pierwsze rozdanie miało miejsce w roku 1969 i do 2013 laureatami zostawali obywatele Wspólnoty Narodów, Zimbabwe lub Irlandii. Od trzech lat o nagrodę mogą ubiegać się wszystkie osoby piszące po angielsku. Nagroda Bookera wynosi 50 tys. funtów. Od 2005 roku przyznawana jest Międzynarodowa Nagroda Bookera, do której kwalifikują się książki napisane w innych językach, ale przetłumaczone na angielski.
  • CZERWIEC
    • ODSZEDŁ HARLAN ELLISON. Znany na całym świecie pisarz, mistrz science fiction dożył 84 lat. Do najpopularniejszych jego dzieł należą: Niebezpieczne wizje, Chłopiec i jego pies oraz To, co najlepsze.
  • LIPIEC
    • SEJM USTANOWIŁ ROK 2019 ROKIEM GUSTAWA HERLINGA-GRUDZIŃSKIEGO. W przyjętej przez Sejm uchwale podkreślono, że 20 maja 2019 roku mija setna rocznica urodzin Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, którego twórczość oraz losy stanowią świadectwo cierpień i czynów człowieka, któremu przyszło przeżyć czasy totalitarnej przemocy i kryzysu wartości.
  • SIERPIEŃ
    • ZMARŁ EDWARD USPIENSKI. W wieku 80 lat odszedł najpopularniejszy rosyjski autor powieści dla dzieci. Pisarz stworzył kultowe postacie Czeburaszka, krokodyla Gieny i trójki z Prostokwaszyna – bohaterów, na których przygodach wychowało się kilka pokoleń dzieci z Rosji i krajów byłego Związku Radzieckiego. Przyczyną śmierci Uspienskiego był nowotwór.
  • WRZESIEŃ
    • OLGA TOKARCZUK ZOSTAŁA NOMINOWANA DO NATIONAL BOOK AWARD. National Book Award jest przyznawana już od 1936 roku, jednak właśnie tegoroczna edycja ma stać się wyjątkowa. Ustanowiono bowiem nową kategorię, gdzie oceniane są książki zagranicznych autorów, których dzieła zostały przetłumaczone na język angielski. Nagroda bywa często porównywana do brytyjskiego Bookera, a nawet nazywana jest „Amerykańskim Noblem Literackim”.
    • RAFAŁ KOSIK OTRZYMAŁ NAGRODĘ IM. JERZEGO ŻUŁAWSKIEGO. Jury zgodnie przyznało Nagrodę Literacką im. Jerzego Żuławskiego Rafałowi Kosikowi za Różaniec, Złote Wyróżnienie otrzymała Anna Kańtoch za Niepełnię, a Srebrne Wyróżnienie przyznane zostało Pawłowi Majce za Wojny przestrzeni. Jest to najważniejsza nagroda przyznawana twórcom polskiej fantastyki.
    • PROTEST PISARZY PRZECIWKO WARUNKOM PANUJĄCYM NA TARGACH KSIĄŻKI W KRAKOWIE. Skandaliczne warunki panujące na ubiegłorocznych Targach Książki w Krakowie doprowadziły do sprzeciwu Unii Literackiej, zrzeszającej polskich autorów. Przez ową sytuację obecność czołowych pisarzy na corocznej imprezie stanęła pod znakiem zapytania, jednak organizatorzy zainterweniowali, dzięki czemu impreza stała przyjemniejsza i bezpieczniejsza dla uczestników.
    • ANDRZEJ SAPKOWSKI ZAŻĄDAŁ 60 MILIONÓW OD CD PROJEKT RED. Autor popularnej sagi fantasy o Wiedźminie zażądał aż 60 milionów złotych od studia gier. Pisarz powołał się na przepis polskiego prawa mówiący, że twórca może chcieć rekompensaty w razie dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy. Sam Sapkowski nie zgodził się, sprzedając jeszcze wtedy małemu i niewiele znaczącemu na rynku studiu na procentowy udział w zyskach, ale naciskał na otrzymanie pieniędzy z góry…. Podobno Gerald i spółka byli warci 35 tysięcy złotych. Przyznał, że nie wierzył w sukces gry komputerowej. Sprawa nie doczekała się jeszcze finału w sądzie.
  • PAŹDZIERNIK.
    • MARCIN WICHA LAUREATEM NAGRODY NIKE ZA ESEJ RZECZY, KTÓRYCH NIE WYRZUCIŁEM… Nagroda Nike jest jedną z najważniejszych polskich nagród literackich, przyznawana nieprzerwanie od 1997 roku. Składa się z dwóch etapów: najpierw w maju jury wybiera dwudziestu autorów, we wrześniu ta liczba zmniejsza się do siedmiu. Co istotne, brane pod uwagę są wszystkie gatunki literackie, chociaż sama nagroda została stworzona z myślą o powieściopisarzach. W tym roku w kapitule nagrody pod przewodnictwem Marka Zaleskiego zasiedli: Agata Dowgird, Joanna Krakowska, Anna Nasiłowska, Antoni Pawlak, Paweł Próchniak, Paweł Rodak, Joanna Szczęsna oraz Andrzej Werner. Zwycięzca otrzymuje 100 tysięcy złotych oraz statuetkę, a fundatorami Nike są Gazeta Wyborcza i Fundacja Agory.
    • WERONIKA GOGOLA OTRZYMAŁA NAGRODĘ CONRADA. Nagroda Conrada jest przyznawana dopiero od 2015 roku, ale w literackim świecie zdążyła już zdobyć miano prestiżowej. Dotychczasowi laureaci to Liliana Hermetz, która została wyróżniona za powieść Alicyjka, Żanna Słoniowska za książkę Dom z witrażem oraz Anna Cieplak za Ma być czysto. Tegoroczną edycję wygrała Weronika Gogola i jej dzieło pod tytułem Po trochu.
  • LISTOPAD
    • SOLARIS MISTRZA LEMA OKRZYKNIĘTA KSIĄŻKĄ STULECIA. Solaris Stanisława Lema zwyciężyło w plebiscycie słuchaczy Trójki pt. 100 książek na 100-lecie niepodległości na najważniejsze dzieła polskiej literatury po 1918 r. Tuż za nią uplasowały się: Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
    • NAJSŁYNNIEJSZYM POLAKIEM ZOSTAŁ GERALD Z RIVII. Redakcja Tygodnika Powszechnego zadecydowała, że tytuł najsłynniejszego Polaka przypadnie Wiedźminowi, który rozsławił się, zabijając potwory na kartach powieści, ekranach komputerów, a już niedługo i zagości w naszych domach dzięki serialowi Netflixa.
    • RADOŚĆ GOTOWANIA W CZAJNIKU NAJŚMIESZNIEJSZYM TYTUŁEM KSIĄŻKI. The Joy of Waterboiling, czyli książka o niczym innym, jak tylko o tym, w jaki sposób gotować w czajniku elektrycznym, zdobyła nagrodę Diagram dla Najdziwniejszego Tytułu Książki 2018 roku. To pierwsze od 40 lat wydawnictwo nieanglojęzyczne, które otrzymało wyróżnienie.
    • ZMARŁ STAN LEE (Stanley Martin Lieber). Do historii Amerykanin przeszedł jako współtwórca Spider-Mana, ale także jako scenarzysta, producent komiksowy i filmowy. Był przez wiele lat prezesem i członkiem zarządu wydawnictwa komiksowego Marvel Comics. Został odznaczony Narodowym Medalem Sztuki.
    • TOLKIEN POMÓWIONY O RASIZM. Niezbyt popularny pisarz, Andy Duncan, stwierdził, że Tolkien był rasistą. Uważa on, że min. We Władcy Pierścieni niektóre rasy zostały przedstawione niesprawiedliwie i jednowymiarowo i zostały skazane na bycie „czarnymi charakterami” tylko ze względu na przynależność do konkretnej grupy etnicznej. Mowa tu głównie o… orkach. Przez większość literackiego świata oskarżenie zostało uznane za próbę wybicia się na rynku, nie mniej jednak sprawa wzbudziła wiele emocji.
  • GRUDZIEŃ
    • IZABELA MORSKA OTRZYMAŁA NAGRODĘ IM. TUWIMA. Pisarka i eseistka Izabela Morska (Filipiak) została laureatką tegorocznej Nagrody Literackiej im. Juliana Tuwima – ogłoszono podczas uroczystej gali w Teatrze Nowym w Łodzi, kończącej w niedzielę XII Festiwal Puls Literatury.
    • JAMES PATERSON NAJLEPIEJ ZARABIAJĄCYM PISARZEM. Magazyn Forbes co roku publikuje listę najlepiej zarabiających pisarzy na świecie. Na pierwszym miejscu znalazł się autor powieści kryminalnych James Paterson, który w tym roku zarobił aż 86 mln dol., za nim uplasowała się J.K. Rowling, której dochody wyniosły 54 mln dol. Podium zamknął Stephen King z wynikiem 27 mln dol.
    • NOWY KWARTALNIK FINANSOWANY PRZEZ PAŃSTWO. Pismo literackie sponsorowane będzie przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a nazywać się będzie Napis. Liryka, Etyka, Dramat. Za przedsięwzięcie będzie odpowiedzialny Instytut Literatury.
    • ODSZEDŁ AMOS OZ. Wybitny izraelski pisarz zmarł z powodu nowotworu w wieku 79 lat. Był wielokrotnie typowany na laureata literackiej Nagrody Nobla. Tworzył w języku hebrajskim, debiutował tomem opowiadań Tam, gdzie wyją szakale w 1965 roku. Jego najważniejsze dzieła to Mój Michał (1968), Czarna Skrzynka (1987) i Fima (1991). W 2003 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego oraz Nagrodę Franza Kafki.